ایا دارو های حاوی اتانول برای کودک خطرافرین است؟ پاسخ به دغدغه والدین

آیا اتانول در داروهای اطفال ایمن است؟ استانداردها و پژوهش‌های علمی

 استانداردهای بین‌المللی درباره استفاده از اتانول (الکل طبی) در داروهای کودکان

• European Medicines Agency (EMA) در سند «Reflection Paper on Ethanol Content in Herbal Medicinal Products and Traditional Herbal Medicinal Products used in Children» اشاره می‌کند که باید محدودیت مشخصی برای استفاده از اتانول در محصولات دارویی کودکان لحاظ شود.
• در ایالات متحده، Food and Drug Administration (FDA) برای محصولات بدون نسخه (OTC) محدودیت‌هایی درباره محتوای الکل تعیین کرده است: مثلاً برای کودکان زیر ۶ سال، میزان اتانول نباید بیش از حدود ۰.۵٪ ‎v/v باشد. 
• سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز پیشنهاد کرده است که برای کودکان زیر ۶ سال، محصولات خوراکی حاوی اتانول کمتر از ۰٫۵٪ داشته باشند؛ برای سن ۶–۱۲ سال کمتر از حدود ۵٪؛ و برای کودکان بزرگ‌تر کمتر از حدود ۱۰٪. 

 چرا این محدودیت‌ها مطرح شده‌اند؟

• کودکان خصوصاً زیر سن ۶ سال، قابلیت متابولیسم اتانول را مانند بزرگسالان ندارند: فعالیت آنزیم‌هایی مانند Alcohol Dehydrogenase (ADH) و CYP2E1 در نوزادان و کودکان بسیار کمتر است. 
• در مطالعات علمی مشخص شده است که برخی داروهای اطفال که حاوی اتانول هستند، حتی با دوز معمولی می‌توانند سطح الکل خون (BAC) را در کودکان افزایش دهند. برای مثال، مطالعه‌ای نشان داد در ۷۳۳ داروی متفاوت ۳۳ دارو حاوی اتانول بودند و ۷ مورد می‌توانستند BAC را بالاتر از ۲٫۵ mg/dL برسانند. 
• بنابراین، حتی اگر میزان اتانول خیلی کم باشد، چون حساسیت کودکان بالاتر است، باید دقت بیشتری در استفاده از داروهای حاوی اتانول صورت گیرد. 

پژوهش‌ها چه می‌گویند؟

• در یک مطالعه روی محصولات دارویی گیاهی برای کودکان سن ۶–۱۲ سال، نشان داده شده است که دوز اتانول در هر میزان (مثلاً ۰٫۰۷–۰٫۱۸ گرم) معادل تقریباً ۳۱–۷۵ میلی‌لیتر آب سیب با ۰٫۳٪ الکل بوده است، و این مقدار منجر به حداکثر BAC حدود ۰٫۰۰۸–۰٫۰۱۵ g/L شده است؛ به‌عبارت دیگر، بسیار پایین و در بازه‌ای است که تا کنون عارضه خاصی مشاهده نشده است. 
• اما بررسی‌ها نشان می‌دهند که در برخی کشورها محصولات کودکان حاوی اتانول با غلظت‌های بسیار بالاتر از حد توصیه‌شده موجود هستند. مثلاً مطالعه‌ای در نیجریه نشان داد که برخی داروها برای کودکان زیر ۶ سال دارای غلظت اتانول بیش از حد مجاز هستند. 

نتیجه‌گیری کارشناسی — با توجه به کلمه کلیدی «خرید اتانول/خرید الکل طبی»

با توجه به استانداردها و پژوهش‌های موجود، می‌توان گفت:

• استفاده از اتانول (الکل طبی) در داروهای کودکان در شرایط کنترل‌شده و با میزان مناسب – یعنی مطابق با دستورالعمل‌های EMA، FDA و WHO – تحت شرایط و سن خاص می‌تواند ایمن باشد.
• ولی این به معنی بی‌خطر بودن مطلق نیست؛ برای کودکان بسیار کوچک (نوزادان، زیر ۶ سال) حساسیت بیشتری وجود دارد و داروهایی که در آنها اتانول به‌عنوان افزودنی یا حلال وجود دارد، باید دقیق بررسی شوند.
• اگر شما به‌عنوان والدین به‌دنبال محصولی با عنوان خرید الکل طبی یا خرید اتانول – مثلاً برای مصارف خانگی یا خرید دارو – هستید، مهم است:
  1. برچسب دارو را دقیق مطالعه کنید و ببینید در بخش «مواد کمکی» یا «حلال‌ها» چه مقدار اتانول درج شده است.
  2. با پزشک یا داروساز مشورت کنید، مخصوصاً اگر دارو برای کودک زیر ۶ سال است یا کودک دارای بیماری کبدی، متابولیکی یا گرفتن همزمان داروی دیگر است.
  3. از جایگزین‌های دارویی بدون اتانول بپرسید، مخصوصاً اگر والدین نگران هستند.