مقدمه: نقش کلیدی الکل در عطرسازی
وقتی یک شیشه عطر را در دست میگیرید، آنچه استشمام میکنید حاصل ترکیب دقیق اجزایی همچون روغنهای معطر، تثبیتکنندهها و یک حلال مؤثر است. در بین این اجزاء، الکل بهعنوان حلال اصلی، نقش بیبدیلی دارد. الکل نهتنها رایحه را حمل میکند، بلکه با تبخیر مناسب، نتهای بویایی را به ترتیب آزاد میکند و در نهایت تجربهای معطر و ماندگار برای مصرفکننده رقم میزند. اما کدام نوع الکل مناسب است؟ چگونه باید استفاده شود؟ آیا جایگزینی برای آن وجود دارد؟ در این مقاله جامع، به این سؤالات و دهها نکته کلیدی دیگر پاسخ میدهیم.
بخش اول: چرا الکل مهمترین جزء عطر است؟
۱.1 نقش الکل در تبخیر و پخش بو
الکل باعث میشود نتهای بویایی بهسرعت به هوا منتقل شوند. این ویژگی، دلیل آن است که وقتی عطر را اسپری میکنید، بلافاصله بوی آن را احساس میکنید.
۱.2 نقش الکل در تثبیت رایحه
در کنار پخش بو، الکل به حفظ ترکیب رایحهها کمک میکند. با تبخیر کنترلشده، الکل ساختار بویایی عطر را تقویت میکند تا نتهای بالا، میانی و پایه بهترتیب و بهدرستی آزاد شوند.
۱.3 کمک به جذب روی پوست
الکل باعث جذب بهتر عطر توسط پوست میشود. همچنین احساس خنکی و سبکی ایجاد میکند که تجربه خوشایندی به مصرفکننده میدهد.
بخش دوم: انواع الکل مورد استفاده در عطرسازی
در این بخش به معرفی تخصصیتر انواع الکلهایی که در صنعت عطرسازی یا پروژههای خانگی استفاده میشوند میپردازیم:
۲.1 اتانول (Ethanol)
ویژگیها:
- رایجترین نوع الکل در عطرسازی
- حلال مناسب روغنهای معطر
- بدون بو (در خلوص بالا)
- ایمن برای پوست در صورت تهیه بهداشتی
انواع اتانول:
- گرید خوراکی (Food Grade)
- گرید آرایشی بهداشتی (Cosmetic Grade)
- گرید صنعتی (در صورت تصفیه کامل)
۲.2 الکل دناتورهشده (Denatured Ethanol)
برای جلوگیری از مصرف خوراکی، به اتانول موادی افزوده میشود تا غیرخوراکی شود. اگر دناتورانت بدون بو و غیرسمی باشد، میتوان از آن در عطرسازی استفاده کرد.
۲.3 ایزوپروپیل الکل (Isopropyl Alcohol)
- معمولاً برای تمیز کردن ابزار در عطرسازی استفاده میشود
- بوی تندی دارد که میتواند رایحه را خراب کند
- مناسب مصرف روی پوست نیست
۲.4 متانول (Methanol)
- بسیار سمی و خطرناک است
- حتی مقدار کم آن میتواند منجر به مسمومیت یا نابینایی شود
- هرگز در عطرسازی نباید استفاده شود
بخش سوم: استانداردهای جهانی الکل در عطرسازی
۳.1 استاندارد IFRA
انجمن بینالمللی عطرسازی (IFRA) استانداردهایی برای استفاده از الکل در ترکیبات معطر وضع کرده است که شامل مواردی همچون:
- درصد مجاز الکل
- نوع مجاز حلال
- میزان جذب مجاز روی پوست
۳.2 مقررات سازمان غذا و دارو (FDA)
در کشورهایی مثل آمریکا، تولیدکنندگان موظفاند فقط از اتانول دارویی یا بهداشتی دارای گواهی در عطرسازی استفاده کنند.
۳.3 مقررات ایران
در ایران، تولیدکنندگان رسمی عطر باید مجوز استفاده از الکل طبی یا گرید آرایشی را از وزارت بهداشت یا سازمان غذا و دارو دریافت کنند. خرید و فروش الکل صنعتی بدون مجوز ممنوع است.
بخش چهارم: فرمولاسیون عطر با اتانول
برای ساخت عطر، یک ترکیب پایه شامل موارد زیر بهکار میرود:
جزء | درصد تقریبی |
اسانس معطر | ۱۰–۴۰٪ |
اتانول | ۶۰–۹۰٪ |
تثبیتکنندهها (مانند بنزوات بنزیل، لیمونن) | ۲–۵٪ |
آب دیونیزه | تا تنظیم نهایی غلظت |
نسبتها بسته به نوع عطر متفاوت است:
- Eau de Cologne: ~۳٪ اسانس
- Eau de Toilette: ~۸٪ اسانس
- Eau de Parfum: ~۱۵٪ اسانس
Extrait de Parfum: ~۳۰٪ اسانس
مقاله مرتبط:چه نوع الکلی برای ساخت عطر مناسب است؟ بررسی کامل الکل طبی، ایزوپروپیل و اتانول خالص
بخش پنجم: مقایسه الکل با سایر حلالها در عطرسازی

۵.1 روغنهای پایه (Carrier Oils)
برخی عطرهای بدون الکل از روغنهایی مانند جوجوبا یا نارگیل تصفیهشده استفاده میکنند.
مزایا:
- مناسب برای پوستهای حساس
- ماندگاری بالا
معایب:
- پخش بوی کمتر
- سنگین روی پوست
۵.2 گلیسیرین
گلیسیرین گیاهی میتواند بهعنوان جایگزین الکل در محصولات طبیعی یا کودکانه استفاده شود، اما رایحه را خوب پخش نمیکند.
✅ نتیجه: برای عطرهایی با پخش بوی بالا، هیچچیز جای اتانول خالص را نمیگیرد.
بخش ششم: کیفیت الکل و تأثیر آن بر عطر نهایی
الکل بیکیفیت میتواند:
- بوی ناخوشایند ایجاد کند
- با رایحه ترکیب شده تداخل داشته باشد
- روی پوست ایجاد حساسیت کند
- عمر مفید عطر را کاهش دهد
برندهای حرفهای مانند Dior یا Chanel از اتانول بسیار خالص، بدون بو و تصفیهشده با استانداردهای اروپایی استفاده میکنند.
بخش هفتم: نکات مهم در خرید اتانول برای عطرسازی
۷.1 چگونه تشخیص دهیم الکل مناسب عطر است؟
- بدون رنگ و زلال باشد
- بدون بو یا بوی بسیار ملایم داشته باشد
- تبخیر بدون باقیمانده چسبناک
- دارای برگه آنالیز و گواهی اصالت
۷.2 چه بستهبندیهایی موجود است؟
حجم | مناسب برای |
۱۰۰ میلیلیتر | تولید خانگی یا نمونهسازی |
۱ لیتر | تولید نیمهحرفهای |
۵ لیتر | تولیدات گستردهتر |
بشکههای ۲۰ تا ۲۲۰ لیتر | تولید صنعتی |
بخش هشتم: قیمت الکل اتانول برای ساخت عطر
قیمتگذاری الکل تابع عوامل زیادی است، از جمله:
- خلوص (۹۶٪، ۹۸٪، ۱۰۰٪)
- وارداتی یا داخلی بودن
- گرید مصرف (خوراکی، دارویی، بهداشتی، صنعتی)
- میزان عرضه و تقاضا در بازار
میانگین قیمتها در سال ۱۴۰۴ (بهروز شده):
- اتانول گرید آرایشی ۹۶٪ – بطری ۱ لیتری: ۲۲۰ تا ۳۰۰ هزار تومان
- گالن ۵ لیتری: ۹۰۰ هزار تا ۱.۳ میلیون تومان
- خرید عمده بشکهای: قیمت توافقی و بستگی به تأمینکننده دارد
بخش نهم: بهترین روش نگهداری الکل مخصوص عطر
- دور از نور مستقیم و گرما نگهداری شود
- در ظرف کاملاً دربسته و مقاوم به بخار نگه داشته شود
- ترجیحاً در مکان خشک و خنک
- از نگهداری در ظروف فلزی خودداری شود (سبب واکنش شیمیایی میشود)
بخش دهم: بازار خرید و فروش الکل عطرسازی
تأمینکنندگان معتبر:
- شرکتهای دارویی دارای مجوز
- آزمایشگاههای شیمیایی صنعتی
- فروشگاههای مواد اولیه آرایشی
- تأمینکنندگان تخصصی آنلاین مانند «مواداولیه.ایران» یا «شیمیدانان»
فروشندگان بزرگ معمولاً خدماتی مانند زیر ارائه میدهند:
- صدور آنالیز آزمایشگاهی
- مشاوره فرمولاسیون
- ارسال نمونه رایگان (در صورت خرید عمده)
- آموزش عطرسازی برای تولیدکنندگان کوچک
بخش یازدهم: نکاتی برای تولید عطر خانگی با اتانول
- از اسانسهای باکیفیت استفاده کنید (فرگرنس اویل، اسانس طبیعی)
- عطر را بعد از ترکیب حداقل یک هفته در یخچال استراحت دهید
- برای افزایش ماندگاری، مقدار کمی تثبیتکننده مانند بنزوات بنزیل اضافه کنید
- ظرف نگهداری شیشهای و تیره باشد
- از دست زدن مستقیم به ترکیب خودداری کنید
سؤالات متداول
۱. آیا اتانول بوی عطر را تغییر میدهد؟
در صورتی که خالص باشد، خیر. بلکه کمک به پخش بهتر بو میکند.
۲. آیا الکل خوراکی برای عطرسازی مناسب است؟
در صورت خلوص بالا و بدون افزودنی، بله.
۳. آیا اتانول باعث حساسیت پوستی میشود؟
در برخی افراد با پوست حساس، ممکن است خشکی یا تحریک ایجاد کند.
۴. چه مدت زمان لازم است تا رایحه نهایی پایدار شود؟
معمولاً بین ۵ تا ۱۴ روز زمان نیاز است تا عطر به پایداری برسد (Maturation Period).
۵. آیا امکان صادرات عطر با اتانول وجود دارد؟
بله، اما باید از اتانول با استانداردهای بینالمللی استفاده شود و مدارک گمرکی ارائه شود.